Με την ήπια μορφή εξουσίας που ασκεί η Ευρωπαϊκή Ενωση, πατά το πόδι της σε άγνωστη γη. Είναι, με τη διπλή σημασία της λέξης, χίμαιρα - ουτοπικό πρότζεκτ και συνάμα μυθολογικό τέρας που πασχίζει να επιβάλει με πονηρία και καρτερικότητα τις προθέσεις του, οι οποίες, αν και φιλάνθρωπες, προωθούνται με αυταρχική αδιαλλαξία και πιεστικές μεθόδους διαπαιδαγώγησης» γράφει ο Εντσενσμπεργκερ.
Ο 85χρονος Χανς Μάγκνους Εντσενσμπεργκερ,
εξέχουσα μορφή των γερμανικών γραμμάτων, είναι περισσότερο γνωστός στην
Ελλάδα για το βιβλίο του «Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας», ένα
μυθιστόρημα για τον Μπουοναβεντούρα Ντουρούτι και τον ισπανικό εμφύλιο.
Είναι ίσως ο σημαντικότερος ποιητής που εμφανίστηκε στη Γερμανία μετά
τον Μπρεχτ και κορυφαίος δοκιμιογράφος. Το 2011 εξέδωσε τη συλλογή δοκιμίων «Sanftes Monster Brüssel» που μόλις κυκλοφόρησε στην ελληνική γλώσσα (Γλυκό τέρας Βρυξέλλες,
εκδόσεις Νεφέλη). Η βασική διαπίστωση του βιβλίου - μια σύντομη αλλά
αιχμηρή απόπειρα να ακτινογραφηθεί η «εσωτερική ζωή» της Ευρωπαϊκής
Ενωσης, οι γραφειοκρατικοί κανόνες και τα διοικητικά ήθη που την κινούν
- είναι ότι «οι Βρυξέλλες βρίσκονται μεν στην Ευρώπη, αλλά η Ευρώπη δεν
βρίσκεται στις Βρυξέλλες». Ακούγεται σαν εύκολο σύνθημα αλλά δεν είναι, ο
Εντσενσμπεργκερ είναι ευρωπαϊστής αλλά πάνω απ' όλα ρεαλιστής. Θα
μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το βιβλίο ένα μανιφέστο υγιούς
ευρωσκεπτικισμού, το οποίο ενδείκνυται ακριβώς για τους «μη μου άπτου
ευρωπαϊστές» που υποβιβάζουν οποιαδήποτε στοιχειοθετημένη - και στην
περίπτωση του Εντσενσμπεργκερ ακριβοδίκαιη - κριτική σε «λαϊκισμό» και
«αντιευρωπαϊκό πνεύμα».
Το βιβλίο, αναδεικνύοντας το «δημοκρατικό έλλειμμα» της Ευρωπαϊκής Ενωσης, χαρτογραφεί ακριβώς την απόσταση - που τείνει να γίνει και συναισθηματικό χάσμα - ανάμεσα στους ευρωπαίους πολίτες και στους «προστάτες μας στις Βρυξέλλες», όπως ο ίδιος αποκαλεί ειρωνικά - αλλά όχι επιθετικά - όσους ενσαρκώνουν την πολυπλόκαμη γραφειοκρατική εξουσία που ενεδρεύει εκεί, ένα χωρίς ιστορικό προηγούμενο υπερεθνικό και μεταδημοκρατικό μόρφωμα που βρίσκεται σε κρίση και μετάβαση. «Με την ήπια μορφή εξουσίας που ασκεί η Ευρωπαϊκή Ενωση, πατά το πόδι της σε άγνωστη γη. Είναι, με τη διπλή σημασία της λέξης, χίμαιρα - ουτοπικό πρότζεκτ και συνάμα μυθολογικό τέρας που πασχίζει να επιβάλει με πονηρία και καρτερικότητα τις προθέσεις του, οι οποίες, αν και φιλάνθρωπες, προωθούνται με αυταρχική αδιαλλαξία και πιεστικές μεθόδους διαπαιδαγώγησης» γράφει ο Εντσενσμπεργκερ. Ο ίδιος ξεκινά με μια παραδοχή, ότι η μακρά «διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης έχει αλλάξει την καθημερινότητά μας προς το καλύτερο», ότι η Ενωμένη Ευρώπη έχει μεγάλη συμβολή σε προβλήματα που «μόνο από κοινού μπορούν να επιλυθούν». Από το 1945 δεν σημειώθηκε καμία ένοπλη σύρραξη ανάμεσα σε κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, οι μετακινήσεις των κατοίκων και οι οικονομικές συναλλαγές απλοποιήθηκαν, η περιφερειακή ανάπτυξη ενισχύθηκε - ακόμη και στο πιο απομακρυσμένο μέρος της ηπείρου μπορεί να δει κανείς πινακίδα ενός επιδοτούμενου από αυτήν έργου.
Ο Εντσενσμπεργκερ συνεχίζει με αρνητικές διαπιστώσεις: δεν υφίσταται ευρωπαϊκή κοινή γνώμη άξια αυτού του ονόματος, εν μέρει γιατί τα ΜΜΕ κάθε χώρας προτάσσουν ακόμη το εθνικό και όχι το κοινοτικό συμφέρον. Ο ίδιος δηλώνει επιφυλακτικός έναντι των όσων επισήμως «προπαγανδίζουν» οι Βρυξέλλες καθώς «όσο πιο ισχνή η νομιμότητα τόσο πιο παχιά η επικοινωνιακή κρούστα». Σαρκάζει δείκτες όπως το Ευρωβαρόμετρο και αποδεικνύει (με άλλους δείκτες) τη διογκούμενη δυσπιστία απέναντι στις Βρυξέλλες που οφείλεται σε σημαντικό βαθμό στο «γλωσσικό ιδίωμα» που μετέρχονται. Το κείμενο της Συνθήκης της Λισαβόνας, ας πούμε, δεν διαβάζεται ούτε από τον πλέον καλοπροαίρετο αναγνώστη, είναι σαν ένα απωθητικό και «αδιαπέραστο συρματόπλεγμα». Αναφέρεται επίσης σε γλωσσικές ρυθμίσεις που εκπλήσσουν με την «ιστορική τους αναισθησία» - κάτι που μαρτυρά και «ιστορική λήθη» - και στηλιτεύει το «αυταρχικό ύφος» ακόμη και μιας εντελώς αθώας σύστασης για τη δημιουργία χώρων μη καπνιζόντων. Αναρωτιέται γιατί όλες οι κοστολογήσεις των διοικητικών εξόδων της Ενωσης «φυλάσσονται σαν επρασφράγιστο μυστικό για τον φορολογούμενο πολίτη», χαρακτηρίζει «αξιολύπητη» τη ζωή όσων πηγαινοέρχονται στους διαδρόμους του Μπερλεμόν και πάνω απ' όλα εξοργίζεται με τη «ρυθμιστική μανία» της Κομισιόν, την τάση της να αποφαίνεται και να παρεμβαίνει για τα πάντα, από τις τιμές στα κομπρεσέρ ως και την καμπυλότητα των αγγουριών!
Αυτή η παμφάγος γραφειοκρατία με τις αχρείαστες ντιρεκτίβες και οδηγίες, την οποία ο Εντσενσπεργκερ παρομοιάζει ευφυώς με τα λαχανάκια Βρυξελλών - από την ίδια ρίζα βλασταίνουν διαρκώς νέα λαχανάκια -, οφείλεται στους λομπίστες (15.000), των οποίων η δύναμη δεν συγκρίνεται με αυτήν των πράων ευρωβουλευτών. Ο,τι δυσφημεί τον μηχανισμό των Βρυξελλών είναι η «ύπουλη και συγκαλυμμένη πίεση διαφόρων επί μέρους εθνικών συμφερόντων» - η τυποποίηση, λ.χ., όλων των καθισμάτων τρακτέρ στην Ευρώπη λέγεται ότι επιβλήθηκε με την παρέμβαση του κρατιδίου της Βαυαρίας. Με το δοκίμιο «Η μισοξεχασμένη προϊστορία» ο ίδιος επιστρέφει στις απαρχές της ευρωπαϊκής ενοποίησης, από το ιδεαλιστικό μανιφέστο «Pan-Europa» (1923) του κόμη Κουντενχόβε-Καλλέργη και το λησμονημένο Συνέδριο της Χάγης (1948) ως το «πρώτο κύτταρο» της σημερινής Ενωσης, την ΕΚΑΧ (Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ανθρακα και Χάλυβα, 1952), της οποίας πρώτος πρόεδρος υπήρξε ο μεγάλος γάλλος οραματιστής της Ενωμένης Ευρώπης Ζαν Μονέ. Λυπάται τους σημερινούς ηγέτες, τους οποίους σέρνουν οι χρηματαγορές «σαν ένα τσούρμο αλαφιασμένες κότες», υπογραμμίζει ότι στην Ενωση «δεν υπάρχει διάκριση των εξουσιών» και υπερασπίζεται την «αρχή της επικουρικότητας» (ό,τι μπορεί να ρυθμίσει το εθνικό κράτος οφείλει να παραμείνει στη δικαιοδοσία του).
Αυτό που τον βγάζει πραγματικά εκτός εαυτού είναι οι συνέπειες που βλέπει να επέρχονται στην κουλτούρα, ότι δηλαδή η «πεφωτισμένη ηγεμονία» επιχειρεί να ομογενοποιήσει, κατά τον ίδιο πάντοτε, όσο το δυνατόν πιο αθόρυβα τις συνθήκες διαβίωσης σε κάθε γωνιά της ηπείρου. «Εχουν φαγωθεί να μας τυποποιήσουν» λέει σε έναν γάλλο αξιωματούχο καθώς συντρώγουν. «Καλή η ενότητα αλλά ακόμη καλύτερη η ποικιλομορφία» του επισημαίνει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου